Dysleksja to zespół różnorodnych zaburzeń czytania i pisania. Na świecie dotyka około 15% dzieci w wieku szkolnym. O ile nie da się jej całkowicie wyleczyć, to już w wieku przedszkolnym da się zaobserwować trudności dziecka i korygować je tak, aby przebieg dysleksji w późniejszych latach był łagodniejszy. Dziś przybliżam, czym jest dysleksja, jakie są jej objawy i jak pomóc dziecku najwcześniej jak się da.

Co to jest dysleksja? 

Na przestrzeni lat powstało wiele definicji dysleksji. Wszystkie one jasno wskazują, że dysleksja jest rodzajem trudności w uczeniu się i manifestuje się w zaburzeniach komunikacji językowych, takich jak poprawne pisanie czy czytanie. W skrócie możemy powiedzieć, że dysleksja to zespół różnorodnych zaburzeń czytania i pisania.

Badacze zaznaczają, że o dysleksji możemy mówić tylko w przypadku dzieci:

• których poziom inteligencji jest na przeciętnym lub ponadprzeciętnym poziomie, 
• które uczą się standardowymi metodami nauczania (tzn. metodami, które w przypadku większości dzieci są efektywne). 

W kontekście dzieci najczęściej mówimy o dysleksji rozwojowej. Dysleksja rozwojowa to taka, która ujawniła się wraz z rozwojem dziecka, np. w momencie pójścia do szkoły i rozpoczęcia nauki czytania czy pisania. Istnieje również dysleksja nabyta, np. u dorosłych, których mózg został uszkodzony. 

Skąd się bierze dysleksja? 

Przyczyny dysleksji nie są na 100% potwierdzone w badaniach naukowych. Część autorów twierdzi, że dysleksja ma podłoże genetyczne i jest dziedziczona przede wszystkim w liniach męskich. Jest to spójne z faktem, że większość dyslektyków to chłopcy. Inni twierdzą, że przyczyn dysleksji należy szukać w mikrouszkodzeniach centralnego układu nerwowego – dokładnie w defektach kory mózgowej – nabytych w okresie okołoporodowym. Istnieją też badania, które łączą dysleksję z zaburzeniem procesu lateralizacji czy z zaburzeniami hormonalnymi (niedokształcenie niektórych struktur kory mózgowej). 

Jedno jest pewne – dysleksja jest uwarunkowana konstytucjonalnie i nie jest możliwe jej wyleczenie. Możliwa jest natomiast znacząca poprawa zaburzonych funkcji u dziecka, co jest odpowiedzialnością rodziców i nauczycieli. 

Jakie są rodzaje dysleksji?

Niektórzy psychologowie rozróżniają dysleksję od dysgrafii i dysortografii, przy czym: 

• dysleksję traktują jako zaburzenie czytania,
• dysgrafię jako niski poziom pisma, 
• a dysortografię jako trudność w opanowaniu poprawności językowej. 

W praktyce jednak powyższe zaburzenia występują najczęściej łącznie, dlatego miano dyslektyka dotyczy osoby, która mierzy się z jednym, dwoma lub wszystkimi powyższymi zaburzeniami. 

Innym sposobem dzielenia dysleksji na rodzaje jest zastosowanie kryterium zmysłu, którego dotyczy zaburzenie. Np.:

• dysleksja wzrokowa związana jest z zaburzeniem percepcji i pamięci wzrokowej,
• dysleksja słuchowa związana jest z zaburzeniem percepcji i pamięci słuchowej, a przejawia się najczęściej trudnościami językowymi,
• dysleksja integracyjna związana jest z zaburzeniami integrowania bodźców z różnych źródeł. 

Objawy dysleksji u dzieci w wieku szkolnym

Twoje dziecko może być dyslektykiem, jeśli np.: 

• często gubi miejsce, w którym czytało tekst,
• czytając, pomija, dodaje lub zniekształca wyrazy, 
• czyta w taki sposób, jakby się męczyło,
• czyta, pomijając interpunkcję,
• ma trudności w dzieleniu wyrazów na sylaby,
• często przestawia litery w wyrazie, tworząc tzw. anagramy (np. bark-krab),
• ma trudności we wskazaniu najważniejszej myśli w tekście,
• ma trudności w przyswojeniu tabliczki mnożenia,
• pisze w sposób nieestetyczny, niechlujny, z licznymi przekreśleniami,
• myli litery z głoskami,
• używa wielkich liter w miejscu małych i odwrotnie,
• zapisuje ten sam wyraz za każdym razem w inny sposób (np. czyja, czyia, czya),
• gubi wątek, pisząc opowiadanie,
• pisząc opowiadanie, nie potrafi zachować marginesów,
• pisze, nie stosując interpunkcji.

Jak rozpoznać objawy dysleksji wcześniej?

Jako że dysleksja jest uwarunkowana konstytucjonalnie, możesz zauważyć jej bardzo wczesne sygnały, jeszcze zanim dziecko pójdzie do szkoły i zacznie uczyć się czytać i pisać. Do wczesnych objawów dysleksji należą: 

U 2-3-latka:

• opóźnienia w rozwoju mowy,
• opóźniony rozwój motoryczny, np. problemy w umyciu rąk,
• trudność w posługiwaniu się łyżką,
• problem w trafieniu klockiem do odpowiedniej dziury sortera,
• pominięcie etapu raczkowania w wieku niemowlęcym.

U 3-5-latka:

• trudność w jeździe na rowerze, hulajnodze,
• trudność w zapamiętaniu nazw przedmiotów, kolorów, itp.,
• oburęczność,
• problemy z wykonywaniem zadań typu układanie puzzli,
• problemy z wykonywaniem kilku poleceń na raz,
• problem z koordynacją ruchową czy utrzymaniem równowagi przy chodzeniu po krawężniku,
• trudność w zapinaniu butów czy zamków ubrań,
• trudność w zapamiętaniu ciągów rzeczy, np. dni tygodnia, pory roku, miesiące.

U 6-7-latka:

• mylenie kierunków prawo-lewo, zła orientacja w przestrzeni, zła orientacja w stronach własnego ciała,
• złe nawyki związane z pisaniem, np. pisanie od prawej do lewej, od dołu do góry,
• mylenie liter z podobnymi im cyframi,
• zły kierunek rysowania okręgów czy wycinania. 

Dzięki obserwacji powyższych sygnałów, możesz zacząć pracować z dzieckiem już kilkuletnim, aby jeszcze przed pójściem do szkoły spróbować korygować i kompensować zaburzenia związane z potencjalną dysleksją. 

Jak i kiedy zdiagnozować dysleksję? 

Dysleksję należy odróżnić od naturalnych trudności związanych z uczeniem się nowych umiejętności, tj. czytania i pisania. Przyjmuje się, że proces ten trwa do zakończenia 3. klasy szkoły podstawowej. W tym wieku dziecko powinno już czytać płynnie i dla przyjemności. 

Jeśli tak się nie dzieje, warto udać się z dzieckiem do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, by wykluczyć lub potwierdzić dysleksję. To ważne, aby nie bać się etykietowania. Orzeczenie o dysleksji pozwoli Twojemu dziecku funkcjonować lepiej w kolejnych latach szkoły, bez bycia wykluczonym czy poczucia, że jest gorsze czy głupsze. Ignorowanie problemu dysleksji u dziecka może wpływać na osobowość pociechy – dziecko może stać się wycofane, lękliwe, z obniżonym poczuciem własnej wartości. Syn czy córka może także rozwinąć niechęć do chodzenia do szkoły. 

Diagnoza dysleksji jest tzw. diagnozą wielospecjalistyczną. Wymaga konsultacji okulisty, foniatry, psychologa, logopedy itp. Dopiero po wykluczeniu np. wad wzroku czy słuchu, możliwe jest uznanie dziecka za dyslektyka. 

Jakie prawa ma dyslektyk w szkole?

Orzeczenie o dysleksji sprawia, że dziecko nabywa pewne przywileje, np. dostosowanie wymagań edukacyjnych i form nauczania do jego możliwości, indywidualny tok nauczania, a także preferencyjne zasady pisania egzaminów szkolnych. Poradnia udzieli Wam też wszelkich informacji związanych z możliwościami terapii.